Σε επιστολή που εξασφάλισε το Solomon, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν καλεί για εξακρίβωση των αιτιών του πολύνεκρου ναυαγίου με «διαφανή, εμπεριστατωμένο και γρήγορο τρόπο». Παράλληλα, άσκηση του Λιμενικού εγείρει ερωτηματικά για τις ενέργειές του και όσα δεν έπραξε την ημέρα του ναυαγίου.

*αναδημοσίευση από Solomon

Τη θέση πως είναι «υψίστης σημασίας» να διασφαλιστεί ότι οι συνθήκες και τα αίτια του ναυαγίου στην Πύλο «θα εξακριβωθούν με διαφανή, εμπεριστατωμένο και γρήγορο τρόπο», εκφράζει η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, με απάντησή της σε επιστολή Ευρωβουλευτών που φέρνει στη δημοσιότητα το Solomon.

Η επιστολή της προέδρου της Κομισιόν φέρει ημερομηνία 28 Νοεμβρίου 2023. Αποτελεί απάντηση σε επιστολή που της είχαν απευθύνει στις 22 Ιουνίου 2023, στον απόηχο του πιο πολύνεκρου ναυαγίου των τελευταίων χρόνων στη Μεσόγειο με θύματα έως και 650 πρόσφυγες, ευρωβουλευτές που εκπροσωπούσαν τέσσερις Ευρω-ομάδες.

Υπογραμμίζοντας την «επείγουσα ανάγκη» για καταπολέμηση των κυκλωμάτων διακίνησης και δημιουργία ασφαλών οδών μετανάστευσης, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σημειώνει:

«Η Κομισιόν εμμένει στην πεποίθηση ότι η διάσωση ζωών στη θάλασσα αποτελεί ηθικό καθήκον, καθώς και νομική υποχρέωση για τα κράτη μέλη βάσει του διεθνούς δικαίου, ανεξαρτήτως των περιστάσεων υπό τις οποίες οι άνθρωποι βρέθηκαν σε κίνδυνο στη θάλασσα».

«Καλούµε επανειληµµένα όλους τους φορείς που εμπλέκονται σε περιστατικά έρευνας και διάσωσης να συμμορφώνονται με το σχετικό νομικό πλαίσιο», συμπληρώνεται.

Τα θολά σημεία γύρω από το Λιμενικό

Στην απαντητική επιστολή της, πεντέμισι μήνες μετά το ναυάγιο, η φον ντερ Λάιεν δηλώνει ενήμερη για τη έναρξη της δικαστικής διερεύνησής του, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας της Γενικής Εισαγγελίας (σ.σ. ο τότε εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Ισίδωρος Ντογιάκος, είχε αναθέσει την εποπτεία των σχετικών ερευνών στον αντεισαγγελέα του ανωτάτου δικαστηρίου).

Αλλά, αναφερόμενη στο Λιμενικό Σώμα, η πρόεδρος της Κομισιόν προβαίνει σε μια αναφορά που δημιουργεί ερωτηματικά ως προς τον πραγματικό βαθμό ενημέρωσης των ευρωπαϊκών θεσμών. «Η Ελληνική Ακτοφυλακή», λέει η επιστολή, «ανέφερε ότι έχει κοινοποιήσει όλο το διαθέσιμο οπτικοακουστικό υλικό στον Γενικό Εισαγγελέα προς υποστήριξη της διεξαγόμενης έρευνας».

Όπως έχει αναδειχθεί από τη δημοσιογραφική έρευνα, οι υπερσύγχρονες κάμερες του σκάφους ΠΠΛΣ-920 του Λιμενικού, του μόνου σκάφους που φέρεται να βρισκόταν παρόν κατά το ναυάγιο, βρίσκονταν εκτός λειτουργίας και ως εκ τούτου δεν έχουν καταγράψει οπτικά όσα προηγήθηκαν και ακολούθησαν την ανατροπή του αλιευτικού.

Οι ηχητικές συνομιλίες του πλοιάρχου με το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας & Διάσωσης (Ε.Κ.Σ.Ε.Δ.) φέρονται επίσης να έχουν γίνει μέσω κινητού τηλεφώνου, και να μην έχουν καταγραφεί εσωτερικά.

Από πλευράς του ο Συνήγορος του Πολίτη, που ανακοίνωσε πρόσφατα την διεξαγωγή ανεξάρτητης έρευνας, ενημέρωσε πως συνάντησε τη «ρητή άρνηση» της ηγεσίας του Λιμενικού Σώματος σχετικά με ορισμένα στοιχεία που –όπως έχει δικαιοδοσία – ζήτησε η ανεξάρτητη Αρχή. 

Όσον αφορά τα κινητά τηλέφωνα του πληρώματος του ΠΠΛΣ-920, κατασχέθηκαν στις αρχές Οκτωβρίου, τρεισήμισι μήνες από το συμβάν.

Έρευνα και διάσωση: εθνική υπόθεση

Στην επιστολή της, η επίτροπος της Κομισιόν αναφέρεται στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που υιοθετήθηκε στις 13 Ιουλίου 2023, «με το οποίο ζητείται περισσότερη δράση από την πλευρά της ΕΕ για τη διάσωση ανθρώπινων ζωών στη θάλασσα».

Διευκρινίζει, ωστόσο, πως για την Κομισιόν οι επιχειρήσεις Έρευνας και Διάσωσης αποτελούν εθνικές αρμοδιότητες και συντονίζονται από τα εθνικά κέντρα συντονισμού ναυαγοσωστικής διάσωσης.

Στον απόηχο του ναυαγίου, το Solomon παρουσίασε πως από τα 819 εκατ. ευρώ κοινοτικών πόρων που διατίθενται στην Ελλάδα για διαχείριση των συνόρων της για το διάστημα 2021-2017, μόλις 600.000 ευρώ (0,07%) αφορούν σε δαπάνες σχετικά με την βελτίωση της ικανότητας Έρευνας και Διάσωσης.

Μια επιτυχημένη διάσωση

Είναι το πρωί της 25ης Οκτωβρίου 2023, και ώρα 10:00, όταν κάποιος καλεί την ευρωπαϊκή Υπηρεσία Έκτακτης Ανάγκης (112) και λέει πως το σκάφος στο οποίο επιβαίνει με 200 ακόμη άτομα, έχοντας ξεκινήσει από τις τουρκικές ακτές, βρίσκεται σε κίνδυνο στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Ιταλίας.

Λέει πως το σκάφος έχει ελαφρά εισροή υδάτων, αλλά εξακολουθεί να κινείται με κλίση προς τα δεξιά. Πως υπάρχουν τραυματίες, πως κάποιοι από τους επιβάτες προσπαθούν να βγουν στη στεριά κολυμπώντας. Και –κάτι ίσως γνώριμο στον αναγνώστη– ότι ο καπετάνιος του σκάφους αρνείται κάθε είδους βοήθειας και συνεχίζει να πλέει προς την Ιταλία.

Όταν από την κεραία ενεργοποίησης της τηλεφωνικής κλήσης γίνεται κατανοητό πως το σκάφος βρίσκεται στη θαλάσσια περιοχή νοτιοανατολικά της Ζακύνθου, τον χειρισμό της επιχείρησης αναλαμβάνει το ΕΚΣΕΔ.

Το ΕΚΣΕΔ:

• στέλνει στο σημείο δύο περιπολικά σκάφη, ένα ελληνικό και ένα ιταλικό,
• δίνει εντολή απογείωσης από το αεροδρόμιο Ανδραβίδας σε ελικόπτερο της ιταλικής ακτοφυλακής,
• εκπέμπει σήμα κινδύνου «MAYDAY RELAY» προς όλα τα παραπλέοντα πλοία στην περιοχή,
• ενημερώνει τη Λιμενική Αρχή Ζακύνθου για αποστολή μέσων για παροχή συνδρομής και ενεργοποίηση του τοπικού σχεδίου έκτακτης ανάγκης για περιστατικά Έρευνας και Διάσωσης.

Στο σημείο αυτό, όμως, θα πρέπει να γίνει μια διευκρίνιση. 

Η παραπάνω περιγραφή δεν αποτελεί πραγματικό περιστατικό, αλλά άσκηση στο πλαίσιο διημερίδας αφιερωμένης στην Έρευνα και Διάσωση που πραγματοποίησε το Λιμενικό Σώμα σε συνεργασία με την ιταλική ακτοφυλακή και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) — την οποία ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Χρήστος Στυλιανίδης, χαρακτήρισε «εξαιρετική».

To σκάφος του Λιμενικού που συμμετείχε σε αυτή, και πρώτο μέσο που έφτασε στο σημείο ανοιχτά της Ζακύνθου συνδράμοντας στη διάσωση επιβατών, ήταν το ΠΠΛΣ-920. 

Πρόκειται για το περιπολικό σκάφος του Λιμενικού που το βράδυ της 14ς Ιουνίου 2023 φέρεται να τήρησε άλλη στάση, καθώς επιζώντες αποδίδουν σε απόπειρα ρυμούλκησης την ανατροπή του αλιευτικού στο οποίο επέβαιναν.

Θα μπορούσε να έχει γίνει αλλιώς;

Η λεπτομερής παράθεση των προβλεπόμενων διαδικασιών, από την άσκηση του Λιμενικού Σώματος, δημιουργεί ερωτήματα ως προς όσα υπηρεσιακά φέρονται να προβλέπονται αλλά να μην έγιναν την ημέρα του ναυαγίου. 

Από εκείνο το πρωί ήδη, το Λιμενικό είχε ενημερωθεί από τουλάχιστον τρεις διαφορετικές πηγές (ιταλικό Λιμενικό, Frontex, μήνυμα Alarm Phone που έφερε στη δημοσιότητα το Solomon) για την κατάσταση του υπέρφορτου αλιευτικού. Ωστόσο, σε καμία στιγμή δεν οργάνωσε επιχείρηση έρευνας και διάσωσης. 

Ακόμα και μετά τη βύθιση του αλιευτικού, φέρονται να πέρασαν περίπου τριάντα λεπτά προτού το Λιμενικό καλέσει παραπλέοντα πλοία σε βοήθεια.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το ημερολόγιο καταστρώματος του ΠΠΛΣ-920, το αλιευτικό ανετράπη στις 02:00. Στην κατάθεσή του στις Αρχές, ο καπετάνιος του Mayan Queen είπε πως έλαβε σήμα να σπεύσει στο σημείο μισή ώρα μετά, στις 02:30, και η πολυτελής θαλαμηγός χρειάστηκε περίπου 25 λεπτά ακόμη για να φτάσει στο σημείο και να συνδράμει στη διάσωση.

Κατά τη διάρκεια εκδήλωσης που διοργανώθηκε στην Κατάληψη Στέγης Νοταρά για το ναυάγιο πριν μερικές εβδομάδες, επιζώντες μίλησαν για τις στιγμές που ακολούθησαν την ανατροπή του αλιευτικού. 

Αναφέρθηκαν σε ανθρώπους στη θάλασσα που προσεύχονταν δυνατά, νομίζοντας πως θα πεθάνουν, και σε φωνές που ακούγονταν — και ύστερα έσβηναν.

Ένας επιζώντας μίλησε για ένα κορίτσι που βρισκόταν στο νερό και καλούσε σε βοήθεια, λέγοντας πως είναι απλώς ένα κορίτσι, πως δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μια τέτοια κατάσταση.

Είναι γνωστό πως δεν υπάρχει κανένα κορίτσι μεταξύ των επιζώντων. Θα μπορούσε να έχει σωθεί εάν το Λιμενικό είχε καλέσει νωρίτερα προς βοήθεια;