Δημήτρης Αγγελίδης, Χριστίνα Παπασταθοπούλου

*Αναδημοσίευση από Εφημερίδα των Συντακτών

Νέα ερωτήματα προκύπτουν για το Λιμενικό από την αναφορά του Ελληνα πλοιάρχου του πετρελαιοφόρου Faithful Warrior που βρέθηκε, γύρω στις 9 το βράδυ της περασμένης Τρίτης, κοντά στο μοιραίο αλιευτικό, έχοντας εντολή να συνδράμει στο πλαίσιο επιχείρησης έρευνας και διάσωσης, σύμφωνα με όσα αποκαλύπτει η «Εφ.Συν.».

Στην αναφορά, η οποία έχει τεθεί στη διάθεση των δικαστικών αρχών που ερευνούν το πολύνεκρο ναυάγιο, ο πλοίαρχος σημειώνει ότι στις 9.45 μ.μ. ενημέρωσε το «Ελληνικό Κέντρο Ερευνας και Διάσωσης ότι το σκάφος κλυδωνιζόταν επικίνδυνα, λόγω των υπεράριθμων ατόμων σε όλα τα καταστρώματα». Ενημέρωσε, επίσης, για την άκαρπη προσπάθειά του να προσεγγίσει το αλιευτικό και να παρέχει τρόφιμα, νερό και πετρέλαιο, καθώς οι πρόσφυγες αντιδρούσαν, ενώ στις 21.51 «άρχισαν να πετούν στη θάλασσα τα εφόδια που τους δώσαμε».

Παρά τη σαφή προειδοποίηση για τους επικίνδυνους κλυδωνισμούς του σκάφους, το πλωτό 920 του Λιμενικού «προσέγγισε το σκάφος με τους υπεράριθμους επιβάτες σε απόσταση παροχής βοήθειας», όπως σημειώνει ο πλοίαρχος. Αντιθέτως, ο ίδιος πήρε «εντολή να παραμείνει στα 5 ναυτικά μίλια δυτικά του αλιευτικού σκάφους», απόσταση δηλαδή περίπου όσο μεταξύ Αθήνας και Πειραιά. Από αυτή την απόσταση, το πλήρωμα του πετρελαιοφόρου θεωρείται σίγουρο ότι δεν μπορούσε να δει τα τεκταινόμενα μεταξύ Λιμενικού και αλιευτικού, καθώς, όπως είναι γνωστό, το πετρελαιοφόρο δεν έχει θερμικές κάμερες. Ο πλοίαρχος σημειώνει μάλιστα επί λέξει ότι την προσέγγιση του πλωτού του Λιμενικού με το αλιευτικό μπόρεσε να τη διαπιστώσει «στα ηλεκτρονικά όργανα ναυσιπλοΐας του πλοίου, λόγω και του προχωρημένου της ώρας (είχε πέσει πια για καλά το σκοτάδι)».

Πυκνό μυστήριο καλύπτει την κατάσταση για τις επόμενες ώρες. Από την αναφορά του πλοιάρχου του πετρελαιοφόρου μαθαίνουμε ότι, δυόμισι ώρες μετά, στις 00.18, «το παρακείμενο πλοίο του Λιμενικού ήταν ακόμη δίπλα στο αλιευτικό σκάφος, όπως φάνηκε στα ραντάρ του πλοίου», χωρίς ωστόσο να είναι εμφανές τι ακριβώς κάνει και ποια είναι η κατάσταση, ενώ δεν γίνεται καμία αναφορά σε ενδεχόμενη κίνηση σε πορεία των δύο σκαφών και του πετρελαιοφόρου που τα παρατηρούσε από απόσταση 5 ναυτικών μιλίων. Εκείνη την ώρα, στις 00.18, ο πλοίαρχος παίρνει εντολή να αποχωρήσει από την περιοχή («το Ελληνικό Κέντρο Ερευνας και Διάσωσης […] αποδέσμευσε το πλοίο από την επιχείρηση της έρευνας και διάσωσης και δόθηκε εντολή στο πλοίο να συνεχίσει το ταξίδι του») και στις 00.30 «το πλοίο συνέχισε το ταξίδι του προς το λιμένα προορισμού του», αφήνοντας πρακτικά μόνα το σκάφος του Λιμενικού και το αλιευτικό.

Γιατί, αν και ήταν γνωστοί οι «επικίνδυνοι κλυδωνισμοί» του αλιευτικού, το πλωτό του Λιμενικού το προσέγγισε «σε απόσταση βοήθειας», ενώ το Ελληνικό Κέντρο Έρευνας και Διάσωσης έδωσε εντολή στο πετρελαιοφόρο να απομακρυνθεί σε απόσταση τέτοια από την οποία ήταν αδύνατη η παρατήρηση των τεκταινόμενων, αλλά και οποιαδήποτε έγκαιρη παρέμβαση διάσωσης, σε περίπτωση που κάτι πήγαινε στραβά; Τι έκανε τόση ώρα το σκάφος του Λιμενικού σε τόσο κοντινή απόσταση με το αλιευτικό και τι έκανε μετά την αποχώρηση του πετρελαιοφόρου; Γιατί την ώρα που αυξανόταν ο κίνδυνος, λόγω της προχωρημένης ώρας, το Λιμενικό επιλέγει να διώξει το πετρελαιοφόρο τη στιγμή που θα χρειαζόταν περισσότερο για πιθανή επιχείρηση διάσωσης, αντί να δώσει εντολή σε άλλα παραπλέοντα πλοία να σπεύσουν κι αυτά στο σημείο, για να προλάβουν τα χειρότερα;

Κενά και αντιφάσεις στην ενημέρωση

Η αναφορά του πλοιάρχου του πετρελαιοφόρου εγείρει ερωτήματα όχι μόνο για τον τρόπο που επιχείρησε το Λιμενικό το μοιραίο βράδυ αλλά και για τον τρόπο που χειρίστηκε την ενημέρωση για την υπόθεση μετά το πολύνεκρο ναυάγιο. Οσα περιγράφει ο πλοίαρχος έρχονται σε αντίθεση με την ενημέρωση του Λιμενικού για το επίμαχο χρονικό διάστημα. Στην αναλυτική του ανακοίνωση, το βράδυ της Τετάρτης, το Λιμενικό σημειώνει ότι στις 22.40, την Τρίτη, το πλωτό του Λιμενικού «κατέπλευσε πλησίον του αλιευτικού» και «παρέμεινε σε απόσταση και το παρατηρούσε διακριτικά, χωρίς να διαπιστώνει πρόβλημα στην πλεύση του, καθώς είχε σταθερή πορεία και ταχύτητα». Η αναφορά του πλοιάρχου διαψεύδει και ότι το πλωτό του Λιμενικού απλώς παρατηρούσε διακριτικά από απόσταση και ότι δεν είχε διαπιστώσει πρόβλημα στην πλεύση του (γνώριζε αντιθέτως για «επικίνδυνους κλυδωνισμούς»), ενώ δεν επιβεβαιώνει τη σταθερή πορεία και ταχύτητα.

Αίσθηση προκαλεί, μάλιστα, η επίσημη αναφορά συμβάντος του Κεντρικού Λιμεναρχείου Καλαμάτας προς την Εισαγγελία Πρωτοδικών Καλαμάτας, η οποία εστάλη στις 9.20 το βράδυ της Πέμπτης, σχεδόν δύο εικοσιτετράωρα μετά το πολύνεκρο ναυάγιο. Εκτός από τον χρόνο της αναφοράς, εντύπωση προκαλεί ότι περιορίζεται να σημειώσει ότι το πλωτό του Λιμενικού εντόπισε το αλιευτικό και διατάχθηκε να το θέσει «υπό διακριτική παρακολοούθηση», ενώ «περί ώρα 02.00 πλήρωμα ΠΠΛΣ920 (σ.σ. το πλωτό του Λιμενικού) παρατήρησε ότι πολλά από τα άτομα που επέβαιναν στο αλιευτικό σκάφος είχαν συγκεντρωθεί στη δεξιά του πλευρά, με αποτέλεσμα το πλοίο να πάρει επικίνδυνη κλίση και σε λιγότερο από ένα λεπτό να βυθιστεί σε στίγμα 36 17,6 Β και 021 03.17 Α».

Η αναφορά δηλαδή δεν περιέχει κρίσιμα σημεία, όπως την προσωρινή πρόσδεση του αλιευτικού από το πλωτό του Λιμενικού με σχοινί, την οποία παραδέχτηκε εντέλει ο εκπρόσωπος του Λιμενικού, ούτε τη μηχανική βλάβη του πλοίου, ούτε άλλες ενέργειες του Λιμενικού, ενώ παραλείπει να σημειώσει την ακριβή ώρα που έφτασε το πλωτό στην περιοχή. Πρόκειται άλλωστε για άλλο ένα σημείο που προκαλεί ερωτήματα, καθώς, σύμφωνα με την ανακοίνωση του Λιμενικού, το πλωτό έφυγε από την Κρήτη στις 15.35 την Τρίτη και έφτασε στην Πύλο ύστερα από επτά ολόκληρες ώρες, ενώ επικρατούσε άπνοια και η ταχύτητά του μπορεί να φτάσει τα 35 μίλια την ώρα.

Ακίνητο για τουλάχιστον επτά ώρες το αλιευτικό πριν βυθιστεί

Η γεωγραφική ανάλυση της κίνησης σκαφών στην περιοχή σε συνδυασμό με οπτικό υλικό τις ώρες πριν από το ναυάγιο, όπως την επιχείρησε ρεπορτάζ του BBC, δείχνει ότι το μοιραίο αλιευτικό των προσφύγων παρέμενε για επτά ώρες πριν βυθιστεί σχεδόν ακίνητο στο ίδιο σημείο. Η αποκάλυψη αυτή αμφισβητεί ευθέως τον ισχυρισμό του Λιμενικού ότι από τις 22.40 το βράδυ της Τρίτης μέχρι τη 1.40 το πρωί της Τετάρτης, όταν παρουσίασε βλάβη η μηχανή, το αλιευτικό «είχε σταθερή πορεία και ταχύτητα».

Αναπαριστώντας, μέσω υπολογιστή, την κίνηση σκαφών στην περιοχή, σύμφωνα με τα στοιχεία γεωγραφικού στίγματος που καταγράφηκαν στην πλατφόρμα MarineTraffic (όχι του αλιευτικού ή των σκαφών του Λιμενικού, το στίγμα των οποίων δεν καταγράφεται στην πλατφόρμα), η ανάλυση του BBC «δείχνει ότι για ώρες η δραστηριότητα επικεντρώθηκε σε μια μικρή, συγκεκριμένη περιοχή, όπου βυθίστηκε αργότερα το σκάφος των μεταναστών, αμφισβητώντας τον επίσημο ισχυρισμό ότι δεν υπήρχε πρόβλημα πλεύσης». Σημειώνει, επίσης, ότι «η κλίμακα του χάρτη σε κίνηση δείχνει ότι (το αλιευτικό) ταξίδεψε λιγότερο από μερικά ναυτικά μίλια, κάτι που μπορεί να αναμένεται για ένα τσακισμένο σκάφος που το χτυπούν οι άνεμοι και τα κύματα στο πιο βαθύ τμήμα της Μεσογείου».

Στην αποκάλυψη ότι το αλιευτικό παρέμεινε σχεδόν ακίνητο για τουλάχιστον 11 ώρες πριν από τη βύθισή του προχώρησε, χθες, και ρεπορτάζ της ιστοσελίδας news247. Βασισμένη στο γεωγραφικό στίγμα του αλιευτικού που έδωσε στη δημοσιότητα η oμάδα Alarm Phone, η οποία υποδέχτηκε σήμα κινδύνου από το σκάφος το πρωί της Τρίτης, και τα στοιχεία της δικογραφίας που συνέταξε το Λιμεναρχείο της Καλαμάτας, το ρεπορτάζ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «το αλιευτικό φέρεται να μετακινήθηκε μόλις 3,3 ναυτικά μίλια, από τις 3 το μεσημέρι της Τρίτης που δίνεται το πρώτο σήμα έως τις 2 μετά τα μεσάνυχτα, οπότε βυθίζεται».

Εδιωξαν ντρόουν επιτήρησης της Frontex από την Πύλο

Οι ελληνικές αρχές δεν δέχτηκαν την πρόταση της Frontex να χρησιμοποιήσει ντρόουν εναέριας επιτήρησης, για να επιβλέπει από αέρος το αλιευτικό που βρισκόταν σε κατάσταση κινδύνου στην Πύλο και ζήτησαν, αντιθέτως, να μετακινήσει το ντρόουν στην Κρήτη, όπου έπλεε βάρκα σε κίνδυνο με περίπου 80 πρόσφυγες. Πρόκειται για σοβαρή αποκάλυψη που έκανε η ίδια η Frontex την Παρασκευή, «αδειάζοντας» το Λιμενικό, το οποίο καλείται επίσης να εξηγήσει με σοβαρό και πειστικό τρόπο γιατί δεν έγινε, όπως ισχυρίζεται, η συνηθισμένη βιντεοσκόπηση της επιχείρησης διάσωσης από το πλωτό του Λιμενικού που επιχειρούσε στην Πύλο.

«Στις 13 Ιουνίου, πριν από το μεσημέρι, αεροσκάφος της Frontex εντόπισε το αλιευτικό εντός της ελληνικής περιοχής έρευνας και διάσωσης σε διεθνή ύδατα. […] Η Frontex ενημέρωσε αμέσως τις ελληνικές και ιταλικές αρχές για τον εντοπισμό, παρέχοντάς τους πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση του σκάφους, την ταχύτητα και φωτογραφίες. Το αεροπλάνο συνέχισε να παρακολουθεί το σκάφος, παρέχοντας συνεχώς ενημερώσεις σε όλες τις αρμόδιες εθνικές αρχές, μέχρι που έμεινε από καύσιμα και αναγκάστηκε να επιστρέψει στη βάση. Καθώς ένα ντρόουν της Frontex επρόκειτο να κάνει περιπολίες στο Αιγαίο την ίδια ημέρα, ο οργανισμός προσφέρθηκε από την προγραμματισμένη πτήση να παράσχει πρόσθετη βοήθεια. Οι ελληνικές αρχές ζήτησαν από τον οργανισμό να στείλει το ντρόουν σε ένα άλλο περιστατικό έρευνας και διάσωσης, νότια της Κρήτης, με 80 άτομα να κινδυνεύουν». Σημειώνει ότι το ντρόουν επέστρεψε στο σημείο του ναυαγίου της Πύλου στις 8.05 το πρωί της Τετάρτης, όταν εξελισσόταν η επιχείρηση έρευνας και διάσωσης και δεν υπήρχε κανένα ίχνος του αλιευτικού, το οποίο είχε βυθιστεί.

Πληθαίνουν οι μαρτυρίες επιζώντων για ρυμούλκηση

Πληθαίνουν οι μαρτυρίες διασωθέντων που κάνουν λόγο για απόπειρα του πλωτού του Λιμενικού να ρυμουλκήσει με σχοινί το αλιευτικό, προκαλώντας το έτσι να παλαντζάρει και εντέλει να βυθιστεί, προξενώντας το πιο θανατηφόρο ναυάγιο της Μεσογείου, τα τελευταία χρόνια. Το Σαββατοκύριακο, οι δημοσιογράφοι Φαλαχ Ελίας και Μπμπνταντ Εσμαΐλι σημείωσαν, επικαλούμενοι μαρτυρίες επιζώντων που βρίσκονται στη Μαλακάσα, ότι υπήρξε απόπειρα ρυμούλκησης. Μιλώντας στο γερμανικό WDR, ο Εσμαΐλι σημείωσε: «Υπάρχουν ισχυρισμοί πως η ελληνική Ακτοφυλακή τράβηξε αυτό το σκάφος προς τα ιταλικά ύδατα -πως το έσπρωξαν… Μέχρι στιγμής, είχαμε ακούσει μόνο αυτή την κατηγορία, αλλά χθες το βράδυ ο συνάδελφός μου (σ.σ.: ο Φαλαχ Ελίας), που μιλάει αραβικά, κατάφερε να συνομιλήσει με περίπου δέκα επιζώντες πρόσφυγες. Ξεχωριστά ο ένας από τον άλλο, ανέφεραν ότι αυτό το σκάφος ουσιαστικά ρυμουλκήθηκε -όχι μόνο μία, όχι μόνο δύο, αλλά συνολικά τρεις φορές. Και τότε το πλοίο παλάντζαρε και βυθίστηκε».

Αλλη μια μαρτυρία διασωθέντος από τη Μαλακάσα δημοσιοποίησε χθες το Documento: «Το Λιμενικό γύρισε το πλοίο. Φταίει το Λιμενικό. Εριξαν ένα σχοινί και τράβηξαν δύο φορές απότομα. Εκείνη την ώρα είχε κύμα. Δεν έπρεπε να μας τραβήξει, έπρεπε να ανέβει το πλοίο στο κύμα, να κατέβει και μετά να μας τραβήξει. Μας τράβηξε απότομα πάνω στο κύμα γύρισε το πλοίο. Ετσι έφυγαν όλοι μαζί. Αν δεν μας είχαν τραβήξει έτσι, δεν θα είχε πεθάνει ούτε ένας άνθρωπος. Με το πρώτο τράβηγμα που έκαναν κάποιοι άνθρωποι έπεσαν στη θάλασσα επί τόπου, πριν γυρίσει το πλοίο», αναφέρει η μαρτυρία του επιζώντα, μέσω διερμηνέα, στην εφημερίδα.

Οι πρώτες μαρτυρίες για ρυμούλκηση του μοιραίου αλιευτικού έγιναν γνωστές την Πέμπτη, στην Καλαμάτα, από επιζώντες που συνομίλησαν με τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., Αλέξη Τσίπρα, με τον πρώην βουλευτή του ΜέΡΑ25, Κρίτωνα Αρσένη, και με τον πολίτη Τάσο Πολυχρονόπουλο. Το Λιμενικό παραδέχτηκε πρώτη φορά, την Παρασκευή, τρεις μέρες μετά το ναυάγιο, ότι έριξε κάβο στο αλιευτικό τρεις ώρες πριν από τη βύθισή του, προκειμένου να διαπιστώσει την υφιστάμενη κατάσταση του σκάφους και των επιβαινόντων. Οπως ισχυρίζεται ο εκπρόσωπος του Λιμενικού, η πρόσδεση διήρκεσε λίγα λεπτά και εν συνεχεία, αφού λύθηκε ο μικρός κάβος από τους πρόσφυγες, το σκάφος του Λιμενικού απομακρύνθηκε και παρακολουθούσε το αλιευτικό από διακριτική απόσταση.