Γιώργος Μουρμούρης
Είναι ένα από τα πλέον πολύνεκρα ναυάγια στη Μεσόγειο, και ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα που έχουν διαπράξει ποτέ οι ελληνικές και ευρωπαϊκές αρχές. Ένα έγκλημα προδιαγεγραμμένο, καθώς ήταν μαθηματικώς βέβαιο ότι η κανονικοποίηση των βίαιων επαναπροωθήσεων σε Έβρο και Αιγαίο, με τους εκατοντάδες νεκρούς αθροιστικά τα τελευταία χρόνια, θα οδηγούσε κάποια στιγμή σε μια μαζική «σφαγή» –και ας μην χτυπήθηκε ποτέ από πύραυλο το καΐκι που πριν έναν χρόνο παρέσυρε στα βαθιά νερά του Ιονίου 650 πρόσφυγες και μετανάστες.
Το έγκλημα στην Πύλο, μέσα στον ανυπολόγιστο ανθρώπινο πόνο, υπήρξε πολλαπλώς αποκαλυπτικό: Για το πού οδηγεί η πολιτική των κλειστών συνόρων και της Ευρώπης – φρούριο, για την απύθμενη υποκρισία της ΕΕ που διακηρύττει σε όλους τους τόνους την πίστη της στα ανθρώπινα δικαιώματα αρκεί να αφορούν κάποιους άλλους, για τα επίπεδα που έχει αγγίξει ο κυνισμός τμήματος των ευρωπαϊκών κοινωνιών, της ελληνικής συμπεριλαμβανομένης.
Πρωτίστως όμως, για τη «βιομηχανική» μορφή που έχουν λάβει τα τελευταία χρόνια οι αυθαιρεσίες των ελληνικών αρχών κατά προσφύγων και μεταναστών, σε στεριά και θάλασσα. Αυθαιρεσίες που, πριν ακόμα το ναυάγιο της Πύλου, είχαν οδηγήσει στον βυθό της Μεσογείου δεκάδες ανθρώπους που ακολουθούσαν την παράτολμη «διαδρομή της Καλαβρίας», από τα τουρκικά παράλια απευθείας προς την Ιταλία προκειμένου να μην πέσουν θύματα απαγωγής, κακομεταχείρισης, ακόμα και ληστείας στον ελλαδικό χώρο. Αυθαιρεσίες τις οποίες η κυβέρνηση γνώριζε και πριμοδοτούσε, μέσω της ρητορείας περί «εργαλειοποίησης» των μεταναστευτικών ροών από το καθεστώς Ερντογάν, της στοχοποίησης κάθε μορφής αλληλεγγύης προς τους κατατρεγμένους (χαρακτηριστικές οι επιθέσεις που έχει δεχτεί κατά καιρούς ο Ιάσονας Αποστολόπουλος), του χαρακτηρισμού των απάνθρωπων pushbacks ως «αυστηρής πλην δίκαιης μεταναστευτικής πολιτικής». Και, ακόμα, μέσω της ενοχοποίησης των διασωθέντων από τα πολύνεκρα ναυάγια, της μετατροπής τους σε εξιλαστήρια θύματα για την εγκληματική πολιτική Ελλάδας και ΕΕ, του χαρακτηρισμού τους συλλήβδην ως «διακινητών», με αποτέλεσμα τουλάχιστον 2.000 άνθρωποι να εκτίουν πολυετείς ποινές φυλάκισης στις ελληνικές φυλακές με βάση έωλα κατηγορητήρια.
Τι συνέβη τα ξημερώματα της 14ης Ιουνίου;
Η απαλλαγή προ ημερών των εννέα Αιγυπτίων επιζησάντων του ναυαγίου στην Πύλο από τις κατηγορίες που τους βάρυναν, από το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Καλαμάτας, στρέφει με τον πλέον επίσημο τρόπο τα ερωτήματα ως προς τι συνέβη τα ξημερώματα της 14ης Ιουνίου ανοιχτά της Πύλου στις πράξεις και τις παραλείψεις του Λιμενικού. Ποια ήταν όμως η αλυσίδα των γεγονότων που οδήγησαν στο πολύνεκρο ναυάγιο; Και τι μεσολάβησε από τον μαζικό πνιγμό των 650 ανθρώπων ως την απαλλαγή των 9 Αιγυπτίων; Προσπαθώντας να βάλουμε σε μια σειρά τα δεδομένα που έχουν προκύψει στον έναν χρόνο που μεσολάβησε ζητήσαμε τη βοήθεια του Λουκά Σταμέλλου, μέλους της δημοσιογραφικής ομάδας του OmniaTV, που από την πρώτη στιγμή παρακολουθεί στενά την υπόθεση.
Τα χρονικά κενά και η ρυμούλκηση
«Οι ισχυρισμοί του Λιμενικού καταρρέουν με το που θα προσπαθήσεις να τους βάλεις σε μια χρονική σειρά», ξεκαθαρίζει εξαρχής ο Σταμέλλος, εξηγώντας ότι δεν αντέχουν στην αντιπαραβολή με τις μαρτυρίες των πλοιάρχων των τριών σκαφών που προσέτρεξαν για να παράσχουν βοήθεια στο καΐκι που κινδύνευε, καθώς υπάρχουν σημαντικές χρονικές αποκλίσεις. Σύμπτωση καταγράφεται μόνο όσον αφορά την ώρα βύθισης του αλιευτικού.
Όπως προκύπτει, γύρω στο μεσημέρι της 13ης Ιουνίου 2023 και ενώ οι περίπου 750 επιβάτες του αιγυπτιακού αλιευτικού σκάφους βρίσκονταν πλέον σε άθλια κατάσταση, η μηχανή του πλοιαρίου που αντιμετώπιζε διαρκώς προβλήματα, έπαψε να λειτουργεί. Επανήλθε αρκετές ώρες αργότερα, αλλά μόνο για λίγο. Όταν κατέστη σαφές ότι η μηχανή του αλιευτικού σταμάτησε οριστικά, πλοίο του ελληνικού Λιμενικού που παρακολουθούσε επί ώρες τις κινήσεις του καϊκιού επιχείρησε να το προωθήσει προς την ιταλική ζώνη ευθύνης έρευνας και διάσωσης. Η ισχυρή έλξη όμως που ασκήθηκε κατά την προσπάθεια ρυμούλκησης φαίνεται πώς στάθηκε μοιραία: «Από μαρτυρίες ανθρώπων με τους οποίους έχουμε μιλήσει προκύπτει ότι όλοι ένιωσαν το τράβηγμα από το σκάφος του λιμενικού», τονίζει ο δημοσιογράφος του OmniaTV. «Κάποιοι μάλιστα υπογραμμίζουν ότι η απόπειρα ρυμούλκησης έγινε υπό γωνία». Παράλληλα, οι μαρτυρίες συμφωνούν στο ότι, όταν το σκάφος άρχισε να βυθίζεται, το πλοίο του Λιμενικού απομακρύνθηκε, αφού πρώτα στελέχη του έκοψαν το σκοινί με το οποίο επιχειρήθηκε η ρυμούλκηση.
Η συγκάλυψη
Στο σημείο του ναυαγίου έσπευσε η θαλαμηγός Mayan Queen, στην οποίοα επιβιβάστηκαν οι περισσότεροι εκ των συνολικά 104 διασωθέντων. Αμέσως ξεκίνησε η επιχείρηση συγκάλυψης: «Οι περισσότεροι διασωθέντες είχαν κινητά, κάποιοι σε αδιάβροχες θήκες, τα οποία στελέχη του Λιμενικού συνέλεξαν σε μια μαύρη σακούλα», λέει ο Λουκάς Σταμέλλος. Κατόπιν, οι άνθρωποι που γλίτωσαν από τον θάνατο βρέθηκαν κρατούμενοι σε αποθήκη του λιμανιού της Καλαμάτας, ως παρανόμως εισελθόντες στη χώρα.
Από την επόμενη ημέρα ξεκίνησε και η επιχείρηση ενοχοποίησης των εννέα Αιγυπτίων, με ταυτόχρονη χάλκευση των καταθέσεων των διασωθέντων οι οποίοι βρέθηκαν να «δηλώνουν» ότι το Λιμενικό επιχείρησε να τους διασώσει όμως οι ίδιοι αρνήθηκαν, με το σκάφος τους να ανατρέπεται όταν όλοι μετακινήθηκαν προς τη μία πλευρά του. «Ξέρουμε πώς μπορούν να κατασκευαστούν καταθέσεις, όταν έχεις ανθρώπους διαλυμένους, που σώθηκαν χωρίς να πιστεύουν ότι θα ζήσουν», υπογραμμίζει ο Λουκάς Σταμέλλος. Αργότερα ωστόσο, ενώπιον της τακτικής ανακρίτριας οι διασωθέντες θα μιλήσουν για την απόπειρα ρυμούλκησης του σκάφους από το Λιμενικό. Απόπειρα που είχε ως αποτέλεσμα το σκάφος να γείρει μία φορά προς τα αριστερά, μια προς τα δεξιά και κατόπιν να βυθιστεί. Παρόλα αυτά, τα ξημερώματα της 15ης Ιουνίου οι εννέα Αιγύπτιοι θα συλληφθούν ως διακινητές και θα παραμείνουν προφυλακισμένοι μέχρι τη δίκη τους, στις 21 Μαΐου 2024. Ακόμα και μετά την απαλλαγή τους παρέμειναν για μέρες υπό διοικητική κράτηση. (Την Τετάρτη 5 Ιουνίου τέσσερις από αυτούς αφέθηκαν ελεύθεροι και άλλοι τέσσερις την επόμενη Τετάρτη)
Οι διακινητές, η ΕΕ και ο Χαφτάρ
Και τι απέγιναν οι περίφημοι διακινητές; Όπως τονίζει ο Σταμέλλος, ουδέποτε επιβιβάστηκαν στο υπερφορτωμένο πλοιάριο για το ταξίδι του θανάτου. Ξεκαθαρίζει, δε, ότι επρόκειτο για ανθρώπους του Λίβυου πολέμαρχου Χαλίφα Χαφτάρ. «Αποδείχτηκε ότι ο συνομιλητής της ΕΕ, αυτός που παίρνει τα λεφτά για να σταματήσει η μετανάστευση, βγάζει λεφτά από τους μετανάστες στοιβάζοντάς τους σε σαπιοκάραβα και στέλνοντάς τους προς την Ευρώπη», καταλήγει ο δημοσιογράφος του Omnia TV.