Η ανεξάρτητη διαμεσολαβήτρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεκίνησε την Τετάρτη έρευνα σχετικά με τον ρόλο που διαδραμάτισε ο Frontex σε ένα από τα πιο θανατηφόρα ναυάγια μεταναστών στην πρόσφατη ιστορία.
Είναι μια προσπάθεια να εντοπιστούν οι υπαίτιοι αυτής της πολύνεκρης τραγωδίας. «Μια τραγωδία αυτού του μεγέθους απαιτεί από όλους τους εμπλεκόμενους να αναλογιστούν τις ευθύνες τους και να είναι σαφές στο κοινό ποιος είναι υπεύθυνος για αυτούς τους θανάτους», δήλωσε η Διαμεσολαβήτρια της ΕΕ.
Μιλώντας στο Euronews, η Ευρωπαία Συνήγορος του Πολίτη δήλωσε: «Νομίζω ότι πρέπει να κάνω αυτό που είναι αόρατο ορατό. Και μετά από αυτό, μπορούν να ληφθούν πολιτικές αποφάσεις, να γίνουν επιλογές σε σχέση με αυτό. Αλλά το σημαντικό πράγμα, το σημαντικό έργο που θα κάνω εγώ, ο Έλληνας Διαμεσολαβητής είναι ότι θα εκθέσουμε ανεξάρτητα τα γεγονότα εκεί έξω. Αυτή η τραγωδία συμβαίνει στις 14 Ιουνίου και ακόμα δεν έχουμε σαφήνεια ως προς τα γεγονότα που την περιβάλλουν, πού βρίσκεται η ευθύνη, πού βρίσκεται η λογοδοσία».
Η ‘Εμιλι Ο’Ρέιλι έχει ήδη ζητήσει πρόσβαση σε κρίσιμα εσωτερικά έγγραφα του Frontex και ζητά λεπτομέρειες για το πώς εξελίχθηκαν τα γεγονότα κατά τις κρίσιμες ώρες της ανατροπής και βύθισης του Adriana. Μεταξύ των εγγράφων στα οποία ζήτησε πρόσβαση είναι και η επίσημη έκθεση του οργανισμού εξωτερικών συνόρων της Ένωσης σχετικά με το πώς εξελίχθηκαν τα γεγονότα όταν το πλοίο Adriana βυθίστηκε στις 14 Ιουνίου στα ανοικτά των ακτών της Ελλάδας.
Στο αλιευτικό σκάφος επέβαιναν έως και 750 άτομα. Μόνο 104 επέζησαν, ενώ 82 πτώματα ανασύρθηκαν.
Η τραγωδία αναζωπύρωσε την έντονη κριτική στην ελληνική ακτοφυλακή καθώς και στον Frontex, οι οποίοι κατηγορούνται ότι δεν έλαβαν τα απαραίτητα μέτρα που θα μπορούσαν να είχαν αποτρέψει το ναυάγιο.
Ο Frontex δήλωσε ότι προσέφερε βοήθεια στις ελληνικές αρχές μετά τον εντοπισμό του υπερπλήρους σκάφους, αλλά και οι δύο κλήσεις έμειναν αναπάντητες. Οι ελληνικές αρχές υπερασπίστηκαν εν τω μεταξύ την επιχείρησή τους – ένα μόνο πλοίο στάλθηκε αλλά δεν προσέφερε καμία βοήθεια αφού ο καπετάνιος της μηχανότρατας φέρεται να αρνήθηκε τη βοήθεια προκειμένου να συνεχίσει να πλέει προς την Ιταλία.
«Εάν ο Frontex γνώριζε ότι υπήρχε ένα πλοίο, προφανώς θα μπορούσε να δει ξεκάθαρα ότι ήταν υπερπλήρες. Έτσι προσέφεραν τη βοήθειά τους ή οτιδήποτε άλλο στην ελληνική ακτοφυλακή, τους έστειλαν κάπου αλλού. Και σε αυτό το σημείο, τι υποτίθεται ότι πρέπει να σκεφτεί η Frontex; Επομένως, δεν νομίζω ότι το θέμα έγκειται στη στενή νομική βάση μεταξύ της αρμοδιότητας ενός κράτους μέλους και της αρμοδιότητας του Frontex σε σχέση με το τι συμβαίνει όταν εκατοντάδες άνθρωποι κινδυνεύουν άμεσα να πεθάνουν. Και στην πραγματικότητα, εκατοντάδες άνθρωποι τελικά πέθαναν. Οπότε πρόκειται κατά κάποιο τρόπο να ξεμπερδέψουμε με όλες αυτές τις σχέσεις και τις αρμοδιότητες. Και, φυσικά, όπως γνωρίζετε, υπάρχει και πολιτική σε όλα αυτά», τόνισε η Ευρωπαία Συνήγορος.
Έχει ξεκινήσει έρευνα σε εθνικό επίπεδο, αλλά η Ο’ Ρέιλι ανέφερε σε δήλωσή του ότι “ο ρόλος του Frontex στην επιχείρηση έρευνας και διάσωσης πρέπει επίσης να αποσαφηνιστεί”.
«Το Γραφείο μου θα επικεντρωθεί στον ρόλο της Frontex καθώς προσπαθούμε να συνθέσουμε τα κομμάτια των γεγονότων που οδήγησαν στην ανατροπή του σκάφους και στον θάνατο τουλάχιστον 500 ανθρώπων», εξήγησε η Διαμεσολαβήτρια.
«Η μετανάστευση προς την Ευρώπη θα συνεχιστεί και εναπόκειται στην ΕΕ να διασφαλίσει ότι ενεργεί με τρόπο που να διατηρεί τα θεμελιώδη δικαιώματα και να μη χάνει από τα μάτια της τον ανθρώπινο πόνο που αναγκάζει τους ανθρώπους να αναζητούν μια καλύτερη ζωή πέρα από τις χώρες καταγωγής τους», δήλωσε ο Διαμεσολαβητής.
Στο πλαίσιο της αυτεπάγγελτης έρευνας, η Ο’ Ρέιλι ζητά επίσης λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι εθνικές αρχές και ο Frontex επικοινωνούν σχετικά με τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης και σχετικά με τους κανόνες για τη χρήση καμερών που τοποθετούνται σε σκάφη κατά τη διάρκεια κοινών επιχειρήσεων. Ζητά επίσης διευκρινίσεις σχετικά με το κατά πόσον ο Frontex υποβάλλει εκθέσεις σχετικά με παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων όσον αφορά τις αλληλεπιδράσεις των εθνικών αρχών με σκάφη ΜΚΟ που διασώζουν ανθρώπους στη θάλασσα.
Τόσο η ελληνική ακτοφυλακή όσο και ο Frontex έχουν κατηγορηθεί για παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων τα τελευταία χρόνια, είτε πραγματοποιώντας είτε κάνοντας τα στραβά μάτια σε επαναπροωθήσεις μεταναστών στη θάλασσα.
Μια έκθεση της OLAF, της υπηρεσίας καταπολέμησης της απάτης της ΕΕ, που διέρρευσε στα τέλη του περασμένου έτους τεκμηρίωσε πολλαπλές τέτοιες επαναπροωθήσεις στο Αιγαίο μεταξύ 2020 και 2021, οι οποίες καλύφθηκαν από τον Frontex.
Το σκάνδαλο οδήγησε στην παραίτηση του Φαμπρίς Λεζερί (Fabrice Leggeri) από επικεφαλής του Frontex με τον διάδοχό του, Hans Leijtens να υπόσχεται να τερματίσει την πρακτική αυτή όταν αναλάβει καθήκοντα.
Το γραφείο του Διαμεσολαβητή ανακοίνωσε επίσης την Τετάρτη ότι θα ξεκινήσει μια δεύτερη έρευνα αργότερα εντός του έτους σχετικά με τον ρόλο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ στην προάσπιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στις δραστηριότητες διαχείρισης των συνόρων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστήριζε πάντοτε ότι η διαχείριση των συνόρων αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών μελών και ότι κάθε πιθανή παραβίαση του διεθνούς και ανθρωπιστικού δικαίου πρέπει να διενεργείται από τις εθνικές αρχές.
Η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον επανέλαβε τη θέση αυτή κατά τη διάρκεια εξέτασης από την Επιτροπή Δικαιοσύνης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου νωρίτερα αυτό το μήνα.
Ερωτηθείσα εάν το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ θα μπορούσε να διευκολύνει μια ανεξάρτητη και διαφανή έρευνα για το ναυάγιο του Ιουνίου, τόνισε ότι “τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για αυτού του είδους τις έρευνες […] πρέπει να εμπιστευτούμε το δικαστικό σύστημα στα κράτη μέλη”.
“Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για μια ενδελεχή, διαφανή και αποτελεσματική έρευνα και συμφωνώ ότι αυτό είναι σημαντικό για πολλούς λόγους, όχι τουλάχιστον για τη φήμη της Ελλάδας”, πρόσθεσε.
Οι ελληνικές έρευνες των τελευταίων ετών σχετικά με καταγγελίες για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διαχείριση των μεταναστών έχουν πάντοτε απαλλάξει τις υπηρεσίες τους από κάθε αδίκημα.