«Θέλω για μια στιγμή να προσπαθήσετε να βάλετε τον εαυτό σας σε αυτή τη συνθήκη των 15 ωρών κινδύνου για τη ζωή τους που βίωσαν οι επιζώντες και οι νεκροί», είπε η Δήμητρα Λιναρδάκη, μία εκ των δικηγόρων των 53 επιζώντων του ναυαγίου στην Πύλο που έχουν καταθέσει μήνυση κατά παντός υπευθύνου.
Στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησαν νομικοί και δικηγόροι στις 13 Ιουνίου, ένα χρόνο μετά το πολύνεκρο ναυάγιο, η κ. Λιναρδάκη ξεκίνησε παρουσιάζοντας το χρονικό των γεγονότων, και αυτό ήταν από μόνο του αρκετό για να «φωτίσει τις εγκληματικές πράξεις και παραλείψεις που αφορούν την έρευνα και τη διάσωση με αποτέλεσμα το χαμό εκατοντάδων ανθρώπων ανοιχτά της Πύλου».
Στο χρονικό των γεγονότων που βασίζεται στη δημοσιογραφική έρευνα, στις μαρτυρίες των επιζώντων, και στα στοιχεία των αρχών που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, μπορεί κανείς να δει ξεκάθαρα ότι υπήρχαν τουλάχιστον έξι χρονικά σημεία που οι ελληνικές αρχές θα έπρεπε να ξεκινήσουν επιχείρηση έρευνας και διάσωσης αλλά δεν το έπραξαν.
Παρακάτω παραθέτουμε το χρονικό του ναυαγίου όπως το παρουσίασε η κ. Λιναρδάκη μαζί με τα ερωτήματα που προκύπτουν αναγκαστικά από την ανασύνθεση των γεγονότων.
Το χρονικό του ναυαγίου
Η συνέντευξη Τύπου ήταν καλεσμένη στις 11πμ, όχι τυχαία. «Στις 11πμ στις 13 Ιουνίου 2023 το Κέντρο Επιχειρήσεων Ρώμης που είχε ενημερωθεί από την ακτιβίστρια Nawal Soufi ενημερώνει το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης του Λιμενικού Σώματος και τον Frontex ότι αλιευτικό σκάφος με περίπου 750 άτομα πλέει στα διεθνή ύδατα νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου στην ελληνική περιοχή ευθύνης για έρευνα και διάσωση.
11:00 Το πρώτο χρονικό σημείο που θα έπρεπε να ξεκινήσει επιχείρηση διάσωσης
Πρόκειται για το αλιευτικό Adriana που είχε ξεκινήσει πέντε ημέρες πριν από το Τομπρούκ της Λιβύης. Στις 11πμ της 13ης Ιουνίου 750 άνθρωποι βρίσκονται σε κίνδυνο ζωής. Δύο τουλάχιστον επιβαίνοντες έχουν ήδη καταλήξει. Οι προμήθειες σε νερό και φαγητό έχουν τελειώσει. Στο σκάφος δεν υπάρχει κανένα σωστικό μέσο. Στο σκάφος υπάρχουν γυναίκες και παιδιά.
Το Κέντρο Επιχειρήσεων Ρώμης ενημερώνει ότι επί του σκάφους υπάρχουν ήδη δύο νεκρά παιδιά.
■ Με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες βρισκόμαστε στο 1ο χρονικά σημείο που θα έπρεπε να ξεκινήσει επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, αλλά δεν ξεκίνησε
12:47 Το δεύτερο χρονικό σημείο που θα έπρεπε να ξεκινήσει επιχείρηση διάσωσης
Στις 12.47 αεροσκάφος επιτήρησης του Frontex εντοπίζει το αλιευτικό σκάφος που “έπλεε με χαμηλή ταχύτητα” εντός της Ελληνικής SAR και δεν φαίνεται να διαθέτει σωστικό εξοπλισμό και ειδοποιεί άμεσα τις ελληνικές αρχές
■ Βρισκόμαστε στο 2ο χρονικά σημείο που θα έπρεπε να ξεκινήσει επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, αλλά δεν ξεκίνησε
Σχεδόν 3 ώρες μετά την ενημέρωση από τις ιταλικές αρχές, στις 13.50 το Λιμενικό κινητοποιεί το πρώτο του επιχειρησιακό μέσο, ένα ελικόπτερο από τη Μυτιλήνη για τον εντοπισμό του αλιευτικού
Προξενεί πραγματικά τεράστια εντύπωση
- Γιατί δεν κινητοποιήθηκαν νωρίτερα επιχειρησιακά μέσα με βάση τις πληροφορίες των ιταλικών αρχών;
- Γιατί επιλέγεται το πρώτο μέσο να είναι ελικόπτερο, εφόσον οι συντεταγμένες και η από αέρος εικόνα (η οποία μάλιστα επιβεβαίωνε ότι το σκάφος βρισκόταν σε κίνδυνο) είχε ήδη δοθεί από τον Frontex;
Στις 15.17 επιβαίνοντες στο αλιευτικό σκάφος επικοινωνούν με την γραμμή επείγουσας επικοινωνίας Alarm Phone και αναφέρουν ότι βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο και ότι δεν θα επιβιώσουν τη νύχτα.
15:35 Το τρίτο χρονικό σημείο που θα έπρεπε να ξεκινήσει επιχείρηση διάσωσης
Στις 15.35 το ελικόπτερο του Λιμενικού εντοπίζει το αλιευτικό σκάφος να πλέει -λέει το δελτίο τύπου- με σταθερή πορεία και ταχύτητα και έχοντας ικανό αριθμό ατόμων στα εξωτερικά καταστρώματα αυτού. Στις φωτογραφίες από το ελικόπτερο, οι πρόσφυγες στο πλοίο φαίνονται να κουνούν τα χέρια τους ζητώντας βοήθεια.
Την ίδια ώρα, 4,5 δηλαδή ώρες από την αρχική κλήση, το Ε.Κ.Σ.Ε.Δ. δίνει εντολή σε ένα από τα πλωτά σκάφη του, το Πλωτό Περιπολικό ΛΣ 920 να αποπλεύσει από τα Χανιά της Κρήτης με προορισμό τη θαλάσσια περιοχή νοτιοδυτικά της Πύλου για τον εντοπισμό του αλιευτικού.
4,5 ώρες μετά την αρχική ενημέρωση το μόνο σκάφος στο οποίο δίνεται η εντολή δεν είναι ένα ναυαγοσωστικό σκάφος και συγκεκριμένα το διασωστικό Aigaion Pelagos, το οποίο μάλιστα την ίδια ημέρα βρίσκεται στο κοντινό λιμάνι του Γυθείου, αλλά ένα περιπολικό σκάφος, το οποίο δεν προέρχεται καν από τα πλησιέστερα λιμάνια της Πύλου, της Καλαμάτας ή του Γυθείου, αλλά από την Κρήτη , που βρίσκεται σε απόσταση 170 περίπου ναυτικών μιλίων.
Προτιμήθηκε δηλαδή η αποστολή ενός σκάφους , το οποίο δεν είναι κατάλληλο για διάσωση, δεν είναι στις πλησιέστερες λιμενικές αρχές και διαθέτει μόνο 50 σωσίβια ενώ υπάρχει ήδη ενημέρωση από τις ιταλικές αρχές , τον Frontex και από το ελικόπτερο των ελληνικών αρχών και για την απουσία σωστικών μέσων στο αλιευτικό και για το γεγονός ότι στο αλιευτικό σκάφος επιβαίνουν περίπου 750 άτομα.
■ Βρισκόμαστε στο 3ο χρονικά σημείο που θα έπρεπε να ξεκινήσει επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, αλλά δεν ξεκίνησε
17:53 Το τέταρτο χρονικό σημείο που θα έπρεπε να ξεκινήσει επιχείρηση διάσωσης
Στις 17.53 Το AlarmPhone στέλνει SOS στις ελληνικές αρχές, στην Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και τον Frontex μέσω email. Το email αναφέρει: «Ζητούν επειγόντως βοήθεια» και κοινοποιεί τις συντεταγμένες του σκάφους. Οι ελληνικές αρχές δεν απαντούν στο SOS.
Στις 17.56, η ακτιβίστρια Nawal Soufi επανέρχεται με ανάρτησή της στο Facebook επισημαίνοντας τον κίνδυνο, την ύπαρξη νεκρών και αναμεταδίδοντας ηχητική καταγραφή συνομιλίας με άτομο που δηλώνει ότι επιβαίνει στο αλιευτικό.
■ Βρισκόμαστε στο 4ο χρονικά σημείο που θα έπρεπε να ξεκινήσει επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, αλλά δεν ξεκίνησε
21:45 Το πέμπτο χρονικό σημείο που θα έπρεπε να ξεκινήσει επιχείρηση διάσωσης
● Στις 18.00 μ.μ. το παραπλέον πλοίο «Lucky Sailor» προσεγγίζει το αλιευτικό σκάφος για παροχή εφοδίων και νερού. Σε βίντεο που έχει ληφθεί από τη γέφυρα του Lucky Sailor εμφανίζεται το αλιευτικό με προβλήματα στη μηχανή και την πλεύση του, όσο και με υπερβολικό αριθμό ατόμων στα καταστρώματα αυτού.
● Στις 19:35 Ο Frontex επικοινωνεί με τις ελληνικές αρχές προσφέροντας να στείλει ξανά αεροσκάφος για να συνδράμει. Οι ελληνικές αρχές δεν απαντούν
● Στις 20.00 δεύτερο εμπορικό πλοίο το Faithful Warrior, ξεκινά επιχείρηση για την παροχή «τροφίμων, νερού και ντίζελ» στο αλιευτικό πλοίο.
Το Lucky Sailor λαμβάνει άδεια να αποχωρήσει και συνεχίζει στην αρχική του πορεία.
● Περί ώρα 21.00 το «Faithful Warrior» προσεγγίζει το αλιευτικό σκάφος, κατόπιν εντολής του ΕΚΣΕΔ, προκειμένου να παράσχει τρόφιμα , νερό και ντίζελ.
● 21:45 – Ο κυβερνήτης του Faithful Warrior αναφέρει στις αρχές ότι το πλοίο “κλυδωνιζόταν επικίνδυνα λόγω των υπεράριθμων ατόμων σε όλα τα καταστρώματα“.
Σε σχετικό βίντεο που έχει δει το φως της δημοσιότητας, εμφανίζεται το αλιευτικό σκάφος να κλυδωνίζεται επικίνδυνα, βρισκόμενο δίπλα στο Faithful Warrior, με υπερβολικό αριθμό ατόμων στα καταστρώματα του. Δεν χρειάζεται κάποιος να είναι ειδικός για να δει από αυτό το βίντεο ότι το αλιευτικό κινδυνεύει.
■ Βρισκόμαστε στο 5ο χρονικά σημείο που θα έπρεπε να ξεκινήσει επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, αλλά δεν ξεκίνησε
● Στις 21.51 ο καπετάνιος του FW βλέπει για πρώτη φορά το σκάφος 920 του Λιμενικού να πλησιάζει. Το Faithful Warrior λαμβάνει εντολή να παραμείνει σε απόσταση 5 ν.μ. από το αλιευτικό , διότι προσεγγίζει σε απόσταση παροχής βοήθειας σκάφος του Λιμενικού Σώματος
● 00:18 – Το Faithful Warrior αποδεσμεύεται από το Λιμενικό και όντως φεύγει στις 00:30. Από αυτήν την στιγμή, το σκάφος 920 του Λιμενικού είναι το μοναδικό σκάφος κοντά στο αλιευτικό.
Παραμένει ακόμα ερώτημα ποια ήταν η πρόθεση της εντολής για αποχώρηση των παραπλέοντων αντί για κλήση επιπλέον μέσων με αποτέλεσμα να αφεθεί το Adriana και οι επιβάτες του αβοήθητοι δεδομένου ότι το 920 δε διέθετε επαρκή σωστικά μέσα, ούτε επαρκή χώρο;
■ Αυτό το χρονικό σημείο επιβεβαιώνει πως ούτε αυτή τη χρονική στιγμή σκοπός της επιχείρησης του Λιμενικού είναι η διάσωση.
● 00:34 – Ο Frontex επικοινωνεί εκ νέου με τις ελληνικές αρχές προσφέροντας να στείλει ξανά αεροσκάφος για να συνδράμει. Οι ελληνικές αρχές δεν απαντούν ούτε τώρα.
● 00:52 – 3η απόπειρα του Frontex να στείλει ξανά αεροσκάφος για να συνδράμει, η οποία επίσης μένει αναπάντητη από τις ελληνικές αρχές.
Παρά τις ανωτέρω διαθεσιμότητες του Frontex περί συνδρομής και οι ευθύνες του Frontex είναι ερευνητέες καθώς, ενώ διαπίστωσε από νωρίς την κατάσταση κινδύνου του πλοίου και διαβίβασε τις πληροφορίες στις ελληνικές αρχές, δεν εξέδωσε ΜΑΥDAY ούτε εξ αρχής αλλά ούτε και στη συνέχεια, όταν δεν έλαβε ενημέρωση για έναρξη επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης από την ελληνική πλευρά.
01:40 Το έκτο χρονικό σημείο που θα έπρεπε να ξεκινήσει επιχείρηση διάσωσης
● 01:40 – Το ΠΠΛΣ 920 του Λιμενικού αναφέρει ότι το αλιευτικό δεν κινείται και ότι παρουσιάζεται βλάβη στη μηχανή του αλιευτικού. Αρχίζει να πλησιάζει για να αξιολογήσει την κατάσταση και αρχίζει να προετοιμάζεται για πιθανή διάσωση. Ακόμα και σήμερα παραμένει άγνωστο τι περιλάμβανε η προετοιμασία για πιθανή διάσωση, έστω και αυτήν την στιγμή, αφού ούτε τώρα 26 λεπτά πριν το ναυάγιο στέλνεται MAYDAY από το Λιμενικό, ενώ το ΠΠΛΣ 920 δε διαθέτει τον κατάλληλο εξοπλισμό ή μέγεθος.
■ Βρισκόμαστε στο 6ο χρονικά σημείο που θα έπρεπε να ξεκινήσει επιχείρηση έρευνας και διάσωσης και ούτε τότε 26 λεπτά πριν το ναυάγιο δεν ξεκίνησε
Το σχοινί του Λιμενικού και οι αντιφάσεις
Όπως προκύπτει από σχετικά δημοσιεύματα μετά από ανάλυση στοιχείων, από διαθέσιμα αρχεία δορυφορικής καταγραφής της κίνησης πλοίων (όπως η εφαρμογή Marine Traffic ), το αλιευτικό σκάφος από τη στιγμή που εντοπίζεται από το αεροσκάφος του Frontex έως τη στιγμή του ναυαγίου κινείται αρχικά βορειοανατολικά (δηλαδή με πορεία την Πελοπόννησο), έως τα σημεία όπου προσεγγίζεται από τα δύο εμπορικά πλοία.
Μετά την προσέγγιση από το σκάφος του Λιμενικού Σώματος, πλέει προς τα δυτικά έως την ακινητοποίηση και την εν συνεχεία βύθισή του, αλλάζοντας αναιτιολόγητα πορεία παρά την δυσχερή κατάσταση στην οποία βρισκόταν και κινούμενο προς αντίθετη από τις ακτές κατεύθυνση.
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των επιζώντων και τις καταθέσεις τους ενώπιον του Ναυτοδικείου Πειραιά οι διασωθέντες καταγγέλλουν ότι δέθηκε σκοινί στο αλιευτικό και ότι υπήρξε προσπάθεια ρυμούλκησης του αλιευτικού από το σκάφος του λιμενικού σώματος πριν την ανατροπή και βύθιση του.
Θυμίζουμε ότι για το ζήτημα της ρυμούλκησης προκύπτουν μεγάλες αντιφάσεις από τις δημόσιες τοποθετήσεις του εκπρόσωπου Tύπου του Λιμενικού Σώματος με πιο χαρακτηριστική την αρχική απόλυτη άρνηση της οποιασδήποτε πρόσδεσης του αλιευτικού και μετά τις μαρτυρίες που έδωσαν οι επιζώντες στην Καλαμάτα ο εκπρόσωπος τύπου αλλάζει γραμμή και παραδέχεται την πρόσδεση αρνούμενος όμως τη ρυμούλκηση.
Έναρξη επιχείρησης μετά την ανατροπή του σκάφους
Με βάση τις μαρτυρίες των επιζώντων η ρυμούλκηση είχε ως συνέπεια την ανατροπή του αλιευτικού και τη βύθιση του.
Στις 02.06 ο Κυβερνήτης του λιμενικού ενημερώνει το Κέντρο Επιχειρήσεων ότι μετά από κάποιες απότομες κλίσεις το αλιευτικό ανατράπηκε και σύμφωνα με το Λιμενικό μέσα σε 10- 15 λεπτά βυθίζεται. Μόνο τότε το λιμενικό αναφέρει «Έναρξη ευρείας επιχείρησης έρευνας – διάσωσης»
15 ώρες από τον εντοπισμό μέχρι τη βύθισή του
Από την πρώτη ενημέρωση μέχρι τη στιγμή του ναυαγίου περνάνε 15 ώρες. Θέλω για μια στιγμή να προσπαθήσετε να βάλετε τον εαυτό σας σε αυτή τη συνθήκη των 15 ωρών κινδύνου για τη ζωή τους που βίωσαν οι επιζώντες και οι νεκροί.
Καθ’ όλο αυτό το χρονικό διάστημα δεν καλείται κανένα διασωστικό πλοίο να παράσχει βοήθεια δεν δίνεται ούτε ένα σωσίβιο στους επιβάτες του αλιευτικού.
Καθόλο αυτό το χρονικό διάστημα δεν καταγράφεται τίποτα στις κάμερες του 920 ενώ είναι εξοπλισμένο με υπερσύγχρονο σχετικό εξοπλισμό και παρότι σύμφωνα με τις συστάσεις του Frontex το σκάφος του Λιμενικού οφείλει να καταγράφει τις ενέργειες του.
Ακόμα και κατά το στάδιο της διάσωσης μετά την ανατροπή και βύθιση του σκάφους υπάρχουν καταγγελίες για καθυστερημένες ενέργειες του σκάφους του λιμενικού, υπάρχουν καταγγελίες ότι δεν πετάχτηκαν σωσίβια στη θάλασσα, ότι δεν κατέβηκαν πάνω από 1-2 βάρκες για να διασώσουν τους ανθρώπους που πνίγονταν και πάλευαν να κρατηθούν στη ζωή χωρίς η πλειοψηφία από αυτούς να ξέρει κολύμπι.
Ακόμα όμως και μετά τη βύθιση προξενεί τεράστια ερωτήματα το γεγονός ότι το παραπλέον Θ/Γ Maya Queen λαμβάνει κλήση περίπου 25 λεπτά αργότερα στις 2.30.
Από αυτό το έγκλημα κατάφεραν να διασωθούν 104 άνθρωποι, 94 ενήλικοι και 8 ανήλικοι. Από τους διασωθέντες 47 είναι από τη Συρία, 43 από την Αίγυπτο, 12 από το Πακιστάν και 2 από την Παλαιστίνη.
Από ναυαγοί, κρατούμενοι
Και με το που πατάνε το πόδι τους στην Καλαμάτα αντί να τύχουν κατάλληλων συνθηκών υποδοχής και ψυχοκοινωνικής συνδρομής ως θύματα ναυαγίου βρίσκονται σε καθεστώς κράτησης φρουρούμενοι σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες σε αποθήκες στην Καλαμάτα.
Κάποιοι από αυτούς σε κατάσταση σοκ, βρεγμένοι και χωρίς παπούτσια. Διεθνή κατακραυγή προκαλούν οι εικόνες των συγγενών που με αγωνία ήρθαν να δουν αν οι συγγενείς τους ζουν και τους αγκάλιαζουν μέσα από κάγκελα.
Ακολουθεί η μεταφορά στο ΚΥΤ Μαλακάσας και πριν προλάβουν οι άνθρωποι να συνέλθουν από το σοκ καλούνται να δώσουν τις συνεντεύξεις τους για τα αιτήματα ασύλου χωρίς νομική συνδρομή κάποιοι εξ’ αυτών και με σαφείς παραβιάσεις των ειδικών διαδικαστικών εγγυήσεων των οποίων έπρεπε να τύχουν ως επιζώντες ναυαγίου.
Κάποιοι εξ’ αυτών παραμένουν μέχρι και σήμερα στη Μαλακάσα και κάποιοι βρίσκονται πλέον σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Η Ελληνική Πολιτεία δεν έχει αναλάβει το κόστος της ταφής
Την ίδια στιγμή και με αυτό θέλω να κλείσω κάποιοι έχασαν τις ζωές τους και για κάποιες οικογένειες ο χρόνος σταμάτησε στις 14 Ιούνη 2023 λόγω των εγκληματικών παραλείψεων και πράξεων των ελληνικών αρχών.
84 σοροί ανασύρθηκαν και οι υπόλοιπες εκατοντάδες σοροί δεν έχουν ανασυρθεί. Με βάση την επικαιροποίηση των στοιχείων που έχουμε λάβει από το DVI από τις 84 σορούς που ανασύρθηκαν οι 76 σοροί έχουν ταυτοποιηθεί και 8 παραμένουν μέχρι και σήμερα αταυτοποίητες.
Μέχρι και σήμερα 18 σοροί παραμένουν άταφες στο Σχιστό εκ των οποίων οι 8 αταυτοποίητες και 10 σοροί για τις οποίες δεν υπήρξε μέχρι σήμερα οικονομική δυνατότητα ταφής στο μουσουλμανικό νεκροταφείο. Ακόμα μέχρι και σήμερα δεν έχει αναληφθεί το κόστος ταφής τους από την Ελληνική Πολιτεία.
Τέλος θέλουμε να τονίσουμε ότι μέχρι και σήμερα οι συγγενείς δεν έχουν πάρει επίσημο πιστοποιητικό για τους αγνοούμενους τους, καθώς όπως μας ενημέρωσε η αρμόδια υπηρεσία DVI η όποια διαδικασίας πιστοποίησης αγνοουμένου θα γίνει από την Εισαγγελία Καλαμάτας.
Η δημοσιογραφική έρευνα
Για το ναυάγιο της Πύλου έχουν γίνει ρεπορτάζ από μεγάλα ΜΜΕ όπως το BBC που εντόπισε αρκετές αντιφάσεις στα όσα υποστηρίζει το λιμενικό δημόσια για τη θέση του Adriana αλλά και για τις καταθέσεις των προσφύγων.
Μία από τις πιο ολοκληρωμένες δημοσιογραφικές έρευνες για το ναυάγιο ήταν της Forensis, του Solomon, της εφημερίδα Guardian και της γερμανικής κρατικής τηλεόρασης ARD που συνεισέφεραν από κοινού, αναλύοντας τα στοιχεία και παρουσίασαν την ψηφιακή αναπαράσταση.
Η έρευνα βασίζεται σε μαρτυρίες 26 επιζώντων (τις περισσότερες μέχρι στιγμής που έχουν δει το φως της δημοσιότητας), στα όσα υποστηρίζει το Λιμενικό μέσα από τις ανακοινώσεις του αλλά και από βίντεο και φωτογραφίες που έδωσε στη δημοσιότητα, σε δεδομένα της Frontex (βίντεο, φωτογραφίες, έγγραφα), σε εικόνες και μαρτυρίες από παραπλέοντα σκάφη, σε δορυφορικές εικόνες, σήματα κινδύνου, την κατάθεση του πλοιάρχου του Λιμενικού και στοιχεία από το ημερολόγιο καταστρώματος.