*Αναδημοσίευση από Εφημερίδα των Συντακτών
Συστάσεις προς τον Frontex να αποχωρεί από χώρες που δε σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα • Ευθύνες στις ελληνικές αρχές.
Συνένοχη για τους θανάτους μεταναστών στη Μεσόγειο θα είναι η ΕΕ αν ο FRONTEX δεν αλλάξει τρόπο λειτουργίας. Στην έκθεσή της για το μεγαλύτερο θανατηφόρο ναυάγιο στη Μεσόγειο, ανοιχτά της Πύλου, η Ευρωπαία Συνήγορος του Πολίτη συνιστά στον Frontex να «τερματίσει, να αποσύρει ή να αναστείλει τις δραστηριότητές του» σε χώρες που αποτυγχάνουν να διασώσουν μετανάστες στη θάλασσα ή παραβιάζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα.
Η έρευνα της Έμιλι Ο Ρέιλι ξεκίνησε μετά το ναυάγιο «Αντριάνα» τον περασμένο Ιούνιο, του υπερφορτωμένου πλοίου που βυθίστηκε στα ανοιχτά της Μεσσηνίας και υπολογίζεται ότι προκάλεσε το θάνατο πάνω από 600 μεταναστών.
Η έκθεση που ανακοινώθηκε σήμερα αναφέρει ότι ο Frontex είχε «πλήρη επίγνωση των ανησυχιών που υπήρχαν επί χρόνια για τις ελληνικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων τεκμηριωμένων κατηγοριών για συστηματικές επαναπροωθήσεις». Και όμως, παρά τη γνώση αυτή, οι κανόνες λειτουργίας του «εμπόδισαν τον Frontex από το να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στο περιστατικό της “Αντριάνα”».
Ο Frontex δεν εξέδωσε Mayday όταν εντόπισε για πρώτη φορά το «Αντριάνα» από το αεροπλάνο που έστειλε στο σημείο. Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, ο Frontex δεν επιτρεπόταν να μεταβεί στην τοποθεσία του πλοίου σε κρίσιμες στιγμές, χωρίς την άδεια των ελληνικών αρχών.
Κατά συνέπεια, λέει η έκθεση, ο Frontex βρέθηκε στη σκηνή του πλοίου μόνο δύο φορές — μία για λίγο με αεροπλάνο δύο ώρες αφότου οι ιταλικές αρχές προειδοποίησαν αρχικά και στη συνέχεια 18 ώρες αργότερα με ένα drone αφού το σκάφος είχε ήδη βυθιστεί.
Η Διαμεσολαβήτρια εκφράζει τη λύπη της για την έλλειψη εσωτερικών κατευθυντήριων γραμμών του οργανισμού για την έκδοση κλήσεων κινδύνου (Mayday), μια διεθνή διαδικασία για την προειδοποίηση για απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Ευθύνες και στις ελληνικές Αρχές
Η ευθύνη, ωστόσο, δεν βαρύνει εξ ολοκλήρου τον Οργανισμό: οι ελληνικές Αρχές δεν απάντησαν στο μήνυμα του Frontex σε «τέσσερις διαφορετικές περιπτώσεις» κατά τη διάρκεια της τραγωδίας και αρνήθηκαν την προσφορά του πρακτορείου να στείλει ένα επιπλέον αεροσκάφος στην περιοχή, αναφέρει η έκθεση.
«Πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί ένα σκάφος που τόσο προφανώς χρειάζεται βοήθεια δεν έλαβε ποτέ αυτή τη βοήθεια παρά το γεγονός ότι ένας οργανισμός της ΕΕ, οι αρχές δύο κρατών μελών, η κοινωνία των πολιτών και ιδιωτικά πλοία γνώριζαν την ύπαρξή του. Γιατί οι αναφορές περί συνωστισμού, φαινομενικής έλλειψης σωσίβιων, παιδιών στο πλοίο και πιθανών θανάτων απέτυχαν να πυροδοτήσουν έγκαιρες προσπάθειες διάσωσης που θα μπορούσαν να είχαν σώσει εκατοντάδες ζωές», αναρωτήθηκε η Έμιλι Ο’Ράιλι.
Η Συνήγορος δε διαπιστώνει ότι ο Frontex «παραβίασε κάποιον από τους σχετικούς κανόνες και διαδικασίες», αλλά σημειώνει ότι η ικανότητα του Οργανισμού να λειτουργεί στη θάλασσα επηρεάζεται σοβαρά από τον σχεδιασμό του, γεγονός που καθιστά τον οργανισμό εξαρτημένο από τη συγκατάθεση και την καλή θέληση των εθνικών αρχών.
Ως αποτέλεσμα, ο Frontex δεν ενεργεί ανεξάρτητα λέει η Συνήγορος ώστε να τηρεί τους κανόνες της ΕΕ, ακόμη και σε ακραίες περιπτώσεις όπου η ζωή των ανθρώπων βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο.
«Υπάρχει προφανής ένταση μεταξύ των υποχρεώσεων του Frontex για τα θεμελιώδη δικαιώματα από τη μία και του καθήκοντός του να υποστηρίζει τα κράτη μέλη στον έλεγχο της διαχείρισης των συνόρων από την άλλη», δήλωσε η Έμιλι Ο’Ράιλι.
«Η συνεργασία με τις εθνικές αρχές όταν υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους για έρευνα και διάσωση ενέχει τον κίνδυνο να καταστήσει την ΕΕ συνένοχη σε ενέργειες που παραβιάζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα και κοστίζουν ζωές».
Στον απόηχο της τραγωδίας, ο υπεύθυνος θεμελιωδών δικαιωμάτων του οργανισμού ζήτησε αναστολή των δραστηριοτήτων, αλλά ο εκτελεστικός διευθυντής του, Χανς Λέιτενς, υποβάθμισε αργότερα την πρόταση, λέγοντας ότι η απόφαση έπρεπε να είναι «ισορροπημένη».
Υπό αμφισβήτηση η προστασία των ανθρώπινων ζωών από τον Frontex
Στην έκθεσή της, η Έμιλι Ο’Ράιλι προειδοποιεί ότι εάν ο Frontex συνεχίσει τη συνεργασία του με χώρες της πρώτης γραμμής ελλείψει «σημαντικών αλλαγών», η δέσμευση της ΕΕ για την προστασία των ανθρώπινων ζωών θα τεθεί υπό αμφισβήτηση. Η Ο’ Ράιλι προτρέπει την ΕΕ να τροποποιήσει τη νομική εντολή του Frontex και να εξασφαλίσει υψηλότερο βαθμό ανεξαρτησίας.
«Ο Frontex περιλαμβάνει «ακτοφυλακή» στο όνομά της, αλλά η τρέχουσα εντολή και η αποστολή της σαφώς υπολείπονται σε αυτό», λέει. «Εάν ο Frontex έχει καθήκον να βοηθήσει να σωθούν ζωές στη θάλασσα, αλλά λείπουν τα εργαλεία για αυτό, τότε αυτό είναι ξεκάθαρο θέμα των νομοθετών της ΕΕ».
Επιπλέον, η Διαμεσολαβήτρια ζητεί τη σύσταση μιας ανεξάρτητης εξεταστικής επιτροπής που θα μπορεί να εξετάσει τους μεγάλους αριθμούς θανάτων στη Μεσόγειο και την ευθύνη που φέρουν οι εθνικές αρχές, ο Frontex και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.
Σημείωσε ότι ενώ ο Συνήγορος του Πολίτη ερευνά τις ενέργειες της ελληνικής ακτοφυλακής, δεν υπάρχει ενιαίος μηχανισμός λογοδοσίας σε επίπεδο ΕΕ που θα μπορούσε να διερευνήσει ανεξάρτητα τον ρόλο των ελληνικών αρχών, τον ρόλο της Frontex και τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που είναι υπεύθυνη για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τις διατάξεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων σύμφωνα με τις συνθήκες της ΕΕ.